Δημοσιεύτηκε στις 17 February 2021
Η σημασία της περιοχής και η έκδοση του προεδρικού διατάγματος για την προστασία της
O Κυπαρισσιακός κόλπος αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική περιοχή για τη βιοποικιλότητα της χώρας μας. Φιλοξενεί οικοσυστήματα υψηλής οικολογικής αξίας, όπως αμμοθίνες και παράκτια δάση χαλεπίου πεύκης, καθώς και τις σημαντικότερες σε ολόκληρη τη Μεσόγειο (μετά τη Ζάκυνθο) περιοχές ωοτοκίας του απειλούμενου είδους της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Εξαιτίας της σημασίας των οικοτόπων και των ειδών αυτών, η περιοχή του Κυπαρισσιακού κόλπου έχει ενταχθεί στο ευρωπαϊκό οικολογικό δίκτυο Natura 2000 και σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους (οδηγία 92/43/ΕΟΚ) η Ελλάδα οφείλει να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία και διατήρηση τους. Ωστόσο για πολλά χρόνια η χώρα μας δεν είχε θεσπίσει το απαιτούμενο προστατευτικό πλαίσιο για την προστασία των ειδών αυτών με αποτέλεσμα τη σταδιακή υποβάθμιση των αμμοθινικών οικοσυστημάτων και των κρίσιμων για την αναπαραγωγή της Carretta caretta παραλιών ωοτοκίας.
Για τις παραλείψεις αυτές, το Δικαστήριο της ΕΕ καταδίκασε τη χώρα μας τo 2016 για μη συμμόρφωση με την οδηγία για τους οικοτόπους , κρίνοντας ότι η Ελλάδα δεν θέσπισε ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta και δεν έλαβε μέτρα για την αποφυγή της υποβάθμισης προστατευόμενων οικοτόπων και παρενόχλησης προστατευόμενων ειδών (υπόθεση C-504/14). Παράλληλα, σύσταση για την υποχρέωση λήψης μέτρων για την προστασία της Caretta caretta και των τόπων ωοτοκίας της απηύθυνε στη χώρα μας το 2014 και η Μόνιμη Επιτροπή της Διεθνούς Σύμβασης της Βέρνης για τη διατήρησης της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπη. Κατόπιν των πιέσεων αυτών, η ελληνική πολιτεία ανταποκρίθηκε, έστω και καθυστερημένα, με την έκδοση του προεδρικού διατάγματος το 2018 (ΦΕΚ Δ’ 391), με το οποίο καθορίστηκαν ζώνες προστασίας καθώς και όροι και περιορισμοί χρήσεων και δραστηριοτήτων στην περιοχή.
Αιτήσεις ακύρωσης και οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας
Επτά αιτήσεις για τη ακύρωση του προεδρικού διατάγματος κατατέθηκαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας από δήμους, ιδιοκτήτες γης και ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Οι αιτούντες ισχυρίστηκαν ότι το προεδρικό διάταγμα δεν ήταν σύμφωνο με το Σύνταγμα και την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία και έπρεπε να ακυρωθεί. Στη διαδικασία αυτή, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ΑΡΧΕΛΩΝ, MEDASSET και WWF Ελλάς άσκησαν παρέμβαση υπέρ του κύρους του προεδρικού διατάγματος. Με τις υπ’ αριθμ. 164-170/2021 αποφάσεις του, το ΣτΕ απέρριψε όλους τους λόγους ακύρωσης και έκανε δεκτές τις παρεμβάσεις. Με τις αποφάσεις αυτές διατηρείται σε ισχύ το προεδρικό διάταγμα, το οποίο είναι το κύριο νομοθέτημα για την προστασία της ευαίσθητης και σημαντικής αυτής περιοχής.
Επόμενα βήματα για την προστασία της περιοχής
Η έκδοση του προεδρικού διατάγματος το 2018 ήταν το πρώτο και σημαντικό βήμα για την προστασία της περιοχής. Ωστόσο, οι παράνομες δραστηριότητες και οι πιέσεις και απειλές στα προστατευτέα οικοσυστήματα από ανθρωπογενείς δραστηριότητες συνεχίζονται. Μάλιστα, τον Δεκέμβριο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στη χώρα μας, στο πλαίσιο της διαδικασίας επί παραβάσει, για μη συμμόρφωση με την απόφαση του ΔΕΕ από το 2016 για την προστασία της περιοχής. Όπως ανέφερε η Επιτροπή, «τέσσερα έτη μετά την έκδοση της απόφασης, η Ελλάδα εξακολουθεί να μην συμμορφώνεται πλήρως με την απόφαση του Δικαστηρίου για τη διασφάλιση ορθής περιβαλλοντικής προστασίας της περιοχής της Κυπαρισσίας, ιδίως του σπάνιου οικότοπου αμμοθινών που φιλοξενεί, και της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta».
Θα πρέπει συνεπώς το Υπουργείο Περιβάλλοντος να λάβει τα απαιτούμενα μέτρα για την εφαρμογή των ρυθμίσεων του προεδρικού διατάγματος, καθώς και για την άμεση θεσμοθέτηση ενός αποτελεσματικού και λειτουργικού σχεδίου διαχείρισης για την προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων και ειδών. Σε αντίθετη περίπτωση, η Ελλάδα κινδυνεύει να παραπεμφθεί εκ νέου στο Δικαστήριο της ΕΕ για μη συμμόρφωση με την απόφασή του για εφαρμογή της οδηγίας για τους οικοτόπους.
Σοφία Κόπελα, Υπεύθυνη πολιτικής για το φυσικό περιβάλλον
