Το νερό είναι ένας πολύτιμος και περιορισμένος φυσικός πόρος για τα άνυδρα νησιά των Κυκλάδων. Οι χαμηλές ετήσιες βροχοπτώσεις και η κλιματική αλλαγή έχουν οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα λειψυδρίας και διαθεσιμότητας νερού. Παράλληλα, η έντονη τουριστική ανάπτυξη συνεισφέρει στην περαιτέρω εξάντληση των φυσικών αποθεμάτων νερού μέσω της υπεράντλησης των υπόγειων υδροφορέων και της αλόγιστης χρήσης του νερού.

Την ίδια στιγμή, οι Κυκλάδες είναι ευάλωτες σε έντονα πλημμυρικά φαινόμενα, εξαιτίας της αλόγιστης δόμησης και της υποβάθμισης των ρεμάτων και των υγροτοπικών οικοσυστημάτων τους.

Με δεδομένο ότι τα μεγάλα έργα αποθήκευσης νερού, όπως φράγματα και εξωποτάμιες λιμνοδεξαμενές, δεν “ταιριάζουν” στο κυκλαδίτικο τοπίο λόγω κλίμακας, ενώ οι γεωτρήσεις επιταχύνουν την εξάντληση των υπόγειων υδροφορέων, προωθούμε την ανάδειξη παραδοσιακών τεχνικών όπως οι μικροί λίθινοι αναβαθμοί στην Πάρο και την Ίο, με στόχο την ανάδειξη της σημασίας τους για:

• τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων: η μείωση της ταχύτητας ροής του νερού που επιτυγχάνεται στους αναβαθμούς οδηγεί στην αύξηση της κατείσδυσης στο έδαφος.
• τον περιορισμό των πλημμυρικών κινδύνων: οι αναβαθμοί συγκρατούν τα φερτά και καθυστερούν το νερό να φτάσει γρήγορα στους οικισμούς με αποτέλεσμα να μειώνονται οι επιπτώσεις από τις πλημμύρες.
• την αύξηση της βιοποικιλότητας: οι ρηχές λιμνούλες που σχηματίζονται από τους αναβαθμούς είναι μικρές οάσεις για τα άνυδρα νησιωτικά συστήματα, αποτελώντας έτσι κατάλληλα ενδιαιτήματα για πολλά είδη χλωρίδας και πανίδας.

Αναγνωρίζοντας ότι οι λίθινοι αναβαθμοί λειτουργούν ως «σπόγγοι», βελτιώνοντας τη λειτουργία των οικοσυστημάτων και βοηθώντας να αυξηθεί η ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών, το 2024 ο Καβουροπόταμος εντάχθηκε ως περιοχή μελέτης στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Horizon SpongeScapes. Στόχος του προγράμματος είναι να συγκεντρώσει τεκμηριωμένες αποδείξεις για την λειτουργία μέτρων σπόγγου μέσα από 14 περιοχές μελέτης σε όλη την Ευρώπη και να προωθήσει την εφαρμογή τους σε μεγαλύτερη χωρική κλίμακα μέσα από κείμενα πολιτικής και δράσεις εκπαίδευσης.

Μέσα από το SpongeScapes, μας δίνεται η δυνατότητα να συνεχίσουμε την παρακολούθηση των βιοτικών και αβιοτικών παραμέτρων από την κατασκευή των αναβαθμών στην Πάρο, ενώ επιδιώκουμε την εφαρμογή τους και σε άλλες περιοχές στο νησί μέσα από συνεργασίες με την τοπική κοινωνία.

Η τεκμηρίωση της λειτουργίας των μέτρων σπόγγου θα εμπλουτίσει την βάση δεδομένων των μέτρων φυσικής συγκράτησης νερού (natural water retention measures - NWRM), ενός σημαντικού εργαλείου που υποστηρίζεται από την Ε.Ε. για την τεκμηρίωση και διάδοση της σημασίας των μέτρων σπόγγου.

Οι φυσικές κοιλότητες που συγκρατούν το νερό στα ρέματα έχουν μια ξεχωριστή λέξη στην Ίο: ονομάζονται «σουβάλες», και στο παρελθόν οι Νιώτες τις ενίσχυαν με πέτρινες κατασκευές ώστε να αξιοποιούν καλύτερα το νερό. To πρόγραμμα «Mediterranean REsilient inSular Ephemeral sTreams (Med-RESET)» που υλοποιείται από το MedINA, το Boulouki, το Save Ios και το WWF Ελλάς στοχεύει στην αναβίωση αυτής της παραδοσιακής πρακτικής στο νησί της Ίου. Για το σκοπό αυτό, 50 λίθινοι αναβαθμοί κατασκευάστηκαν το Νοέβριο του 2024 στο εφήμερο ρέμα Μαυρουδή με στόχο τον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα, τη μείωση του πλημμυρικού κινδύνου και την ενίσχυση της βιοποικιλότητας. Παράλληλα, η ομάδα έχει προχωρήσει στο σχεδιασμό ενός εκτεταμένου προγράμματος παρακολούθησης της βιοποικιλότητας και των υπόγειων νερών, αλλά και στη διοργάνωση εκπαιδευτικών και εθελοντικών δράσεων με την τοπική κοινωνία.